Hvað þarf til að sefa reiði þjóðarinnar?

Efnahagsáfallið árið 2008 virðist hafa leyst úr læðingi ákveðinn öfl sem ráðast gegn einstaklingum og fyrirtækjum af fádæma hörku. Það er nánast sama hvert málið er, einstaklingar og fyrirtæki verða skotspónn ótal fjölmiðla og nettröllin ærast af minnsta tilefni. Opinberar stofnanir hafa síðan fylgt í kjölfarið.

 

Skýrsla RNA var það sem tendraði ófriðarbálið og fleiri skýrslur urðu meiri eldiviður á þetta ofsóknarbál. Sífelldir lekar Sérstaks Saksóknar, FME og slitastjórna á sönnum og ósönnum sögum í fjölmiðla var ekki til að draga úr þessu.

 

Landsdómur var kallaður saman til að rétta yfir Geir Haarde. Það hefði ekki getað gerst fyrir árið 2008 og gæti tæplega gerst í dag, Það var eitthvað hræðilegt sem gerist árið 2010. Það var eitthvað sem örvaði vinstrimenn til þessa óhæfuverks, allt var leyfilegt til að koma höggi á pólitíska andstæðinga. Það er eitthvað svo óhuggulegt að hugsa til þess að á Íslandi hafi verið haldin pólitísk réttarhöld yfir einum manni sem auk þess er sértaklega hæfur og vandaður maður. Ég held að flestir sem að þessu stóðu séu ekki ánægðir með sína þátttöku í þessu skelfilega máli.

 

Þetta æði fór rólega af stað. Einhver sem kallaði sig „Skapofsi“ sletti málningu á heimili fólks sem tengdust bönkunum og virtist sem almenningur líkaði þetta athæfi ágætlega. Að lokum náðist í hann en ekki þótti ástæða til láta hann sæta ábyrgð, sem er nú frekar undarlegt.

 

Núna tæplega sjö árum eftir efnahagshrunið geta dómstólar ekki sinnt öllum þeim dómsmálum sem til þeirra er beint. Það er fjarri lagi að þetta séu allt hrunmál. Það er bara allt að verða snargalið, allt er túlkað sem saknæmt athæfi og öllum málum er stefnt fyrir dómstóla. Orðræðan er orðin þannig að það þykir ekkert að því að andstæðingar forsætisráðherra segja að hann sé andlega vanheill án þess að blikna að blána.

 

Síðan hefur þetta æði runnið á opinberar stofnanir sem ráðast með ótrúlegu offorsi á einstaklinga og fyrirtæki. Það er ekkert sem kemur á óvart lengur. Það eru nokkur svo ótrúleg mál sem hafa komið upp að ég verð sorgmætur yfir þeim tíma, orku og kostnaði sem menn sóa í málarekstur af öllum toga. Meðalhóf er ekki virt á nokkru sviði.

 

Einu sinni var til einkarekinn leikskóli og þar störfuð nokkrar konur sem hugsuðu um nokkra tugi barna yfir daginn og allt virtist ganga ágætlega. En einn dag ákveða unglingsstúlkur sem þar unnu að ákveða hvað væri skelfilegt ofbeldi og níðingsverk gagnvart börnum. Starfsfólki og eiganda leikskólans var úthúðað í fjölmiðlum sem einstakir barnaníðingar. Lögreglan rannsakaði málið og leikskólanum var lokað og síðan tekur Ríkissaksóknari sér langan tíma til að ákveða framhaldið. Eftir langan umhugsunarfrest Ríkissaksóknara kemur niðurstaðan. Myndbönd sem unglingsstúlkurnar opinberuðu sýndi ekki níðingsverk gegn börnum og málið er fellt niður. En eftir stendur eigandinn með gjaldþrota fyrirtæki.

 

Fyrir nokkrum misserum ákveður Sérstakur Saksóknari (SS) að ákæra landsþekktan mann sem er eldklár en nokkuð umdeildur fyrir meinta millifærslu á miklum fjármunum sem hann átti að hafa framkvæmt eða látið framkvæma 8 árum áður. En málið var svo vanbúið að SS gat ekki sýnt fram á að millifærslan hafi átt sér stað. Samt er lagt í þann kostnað að fara með málið fyrir dómstóla. Var það bara til að sefa reiði þjóðarinnar eða hvað? Héraðsdómur sýknar manninn í þessu máli þar sem sönnun skortir á að millifærslan hafi átt sér stað. Ekki getur héraðsdómur dæmt eftir sögusögnum. Síðan er vitleysan kórónuð með því að áfrýja til Hæstaréttar, eftir hverju á hann að dæma.

 

Lögreglumaður er kærður fyrir að fletta upp í málaskrá lögreglunnar (LÖKE) og grunaður um að segja frá á Facebook. Málið er litið alvarlegum augum af lögreglunni á Suðurnesjum og Ríkissaksóknara og það talið vera kynferðisafbrot. Þegar kemur að dómshaldi er málið nánast fellt niður þar sem ásakanir stóðust ekki skoðun, en málinu er þó fram haldið út af smávægilegu atriði og krafa um refsingu felld niður og saksóknari tekur á sig kostnað vegna málsvarnarlauna. Héraðsdómur er fljótur að sýkna lögreglumanninn enda saklaus borinn þungum sökum. Það undarlega gerist síðan í framhaldinu er að Ríkissaksóknari áfrýjar málinu til Hæstaréttar. Það er alveg stórundarleg ákvörðun og vekur upp spurningu um hvaða annarlegu hvatir liggja þar að baki.

 

Lögreglan kemst á snoðir um það að erlend kona stundar vændi í Reykjavík. Í stað þess að stöðva starfsemina byrjar lögreglan að hlera símann hennar og byrjar og veiðir vændiskaupendur í gildru. Þegar lögreglan er búin að ná 64 mönnum í netið þótti ástæða til að stöðva starfsemina. Niðurstaðan varð sú að ákæra 40 aðila fyrir vændiskaup og verða því stimplaðir kynferðisafbrotamenn. Er svona „veiðferð“ lögreglunnar lögleg?

 

Þessi mál sem ég er búin að rekja hér eru ekki stærstu dómsmálin sem við höfum orðið vitni að á undanförunum árum. En þau sýna öll að meðhóf er ekki virt og ekki er tekin afstaða til öfgafullra ásakanna fyrr en eftir margra mánaða eða margra ára rannsóknir. Það er eins og að það sé ásetningur að valda fólki skaða hvort sem það er sekt eða saklaust. Það er eins og „réttarríkið“ sé hætt að virka. Tilgangurinn helgar meðalið.

 

Hvað er það sem veldur því að „réttarríkið“ er hætt að virka?

 

Það sem hefur gerst frá hruni er að það var skipaður nýr Ríkissaksóknari sem tekur enga ákvörðun fyrr en eftir margra mánaða yfirlegu yfir málum og virðist ekki vísa neinu máli frá, heldur ákeður að reka nánast öll mál fyrir dómstólum og öllum málum er áfýjað til hæstaréttar. Það virðist einnig hafa orðið stefnubreyting eins og sést af máli hjúkrunarkonunnar sem gerði mistök í starfi og er ákærð fyrir manndráp af gáleysi. Niðurstaðan er sú að dómstólar eru að koðna undan fjölda mála og það sama á við embætti Ríkissaksóknara.

 

Embætti Sérstaks Saksóknara er sett á stofn og fær mikla fjármuni og mannafla. Farið er út í gríðarlega umfangsmiklar rannsóknir og fjölda fólks haldið sem sakborningum árum saman. Eftir umfangsmiklar rannsóknir á embættið erfitt með að draga í land og heldur áfram með vonlaus mál. Sérstakur Saksóknari var við það að missa alla tiltrú samfélagsins, en við sakfellingu í Al Thani þar sem sumum þótti dómur Hæstaréttar vera vafasamur virðist SS hafa fengið nýtt líf auk þess sem hann er eins konar aflvél í að „sefa reiði þjóðarinnar“.

 

En það er ein stofnun sem oft gleymist þegar rætt er um aðför að fyrirtækjum. Það er Samkeppniseftirlitið (SE). SE hefur vald til að rannsaka og ákvarða einhliða sektir vegna meintra samkeppnislagabrota. Fyrirtæki sem lenda í hakkavélinni hjá SE, þurfa að verjast í allt að 8 ára ef þau telja sig hafa verð órétti beitt. Vinnubröð hjá SE eru með hraða snigilsins og úrskurðir oft harla vafasamir.

 

Það er eflaust öllum í fersku minni hvernig SE náði á örskömmum tíma að eyða öllu verðskyni almennings á kjötvörum. Áratuga ferli við að verðmerka kjötvöru var með einni ákvörðun SE dæmt samkeppnislagabrot sektir lagðar á Haga og kjötframleiðslufyrirtæki svo skipti hundruðum milljóna.

 

Fyrirtækið Vífilfell þurfti að berjast í mörg ár til að losna undan gríðaháum sektargreiðslum SE og þurfti það að fara alla leið í Hæstarétt.

 

SE lagði háa sekt upplýsingaveituna JÁ, en var rekið til baka af Áfrýjunarnefnd samkeppnismála, vegna handabakavinnubragða.

 

Sama á við þegar SE ætlaði að gera atlögu að MS sem er heimilt að starfa í skjóli ákveðinna laga sem eru talin henta neytendum best. En á sama hátt og með JÁ var SE rekið til baka með skömm.

 

SE gerði atlögu að Eimskip og Samskip og hefur þau fyrirtæki til rannsóknar. SE kærði til nokkra starfsmenn þessara fyrirtækja til Sérstaks Saksóknara en eitthvað virðist hann tregur til að falla aftur í gildru SE þar sem hann var þegar með vonlausan málarekstur gegn starfsmönnum BYKO og Húsasmiðjunnar í málaferlum og öllum mátti ljóst vera að það var vafasöm ákæra á ferð. En í stað þess að una þessu lak SE rannsóknargögnum í Kastljós sem að sjálfsögðu gerði starfsmenn beggja fyrirtækja að glæpamönnum. Það er ekki nema von að stjórnarformaður Eimskips varpaði fram þeirri spurningu á síðasta aðalfundi fyrirtækisins hvort Samkeppniseftirlitið væri hafið yfir lög og rétt.

 

Eitt vafasamasta verkefni SE síðustu ára var að saka fyrirtækin BYKO og Húsasmiðjuna og starfsmenn þessara fyrirtækja um verðsamráð. Með vafasömum ásökunum starfsmanna og eiganda Múrbúðarinnar fékkst heimild til símhlerana hjá þessum fyrirtækjum sem síðar leiddu til húsleitar og síðan handtöku á tugum starfsmanna. Nú hafa allir þessir starfsmenn verið sýknaðir fyrir utan einn sem var dæmur í skilorðsbundið fangelsi í ein mánuð, en þó fyrir aðrar sakir en lagt var af stað með. Í dómsorðum segir: „Benda öll þessi skilaboð til þess að hið gagnstæða hafi verið, mikil og hörð samkeppni, en ekki verðsamráð“.

 

Hvorki Sérstakur Saksóknari eða Samkeppiseftirlit sjá ástæðu biðjast afsökunar á gerðum sínum. Það er sennilega rétt að báðar þessar stofnanir eru hafnar yfir lög og rétt. Halda bara sínu striki eins lengi og þeim þóknast án þess að virða neinar réttarreglur um hófsemi og að stefna ekki mönnum fyrir dóm nema líklegt sé að þeir verði sakfelldir.

 

Einu sinni var sagt af öðru tilefni en á vel við í þessu máli eins og mörgum öðrum og mættu allar þær stofnanir sem ég nefni hér að ofan taka þetta til sín.

 

„You've done enough. Have you no sense of decency, sir? At long last, have you left no sense of decency?“

 

Jón Þorbjörnsson